زباله‌گردی چه فرایندی دارد؟
سود زباله‌ها در جیب صاحبان کارخانه‌ها
شیوا نوروزی_روزنامه نگار
بخواهیم یا نخواهیم، سطل‌های زباله همه‌جا خوان گسترده‌ای است برای دست‌های زیادی که داخلش می‌رود و نان زندگی‌های بسیاری از آن بیرون می‌آید. کودک و پیر و جوان هم نمی‌شناسد. اگر دقت کنید این روزها بیشتر در سطح شهر قابل مشاهده هستند؛ زباله‌گردانی که گذشته‌ها بیشتر در نیمه سرد و تاریک شب که کوچه‌ها و خیابان‌ها خلوت و تردد کم بود، به سراغ کیسه‌های زباله می‌رفتند و آنها را پاره می‌کردند تا بتوانند تکه‌های کارتن و پلاستیک کهنه را جمع‌آوری کنند و در گونی کثیف اما بزرگ و جا‌دارشان بریزند و برای فروش راهی مراکز ضایعات و بازیافت شوند. اما امروزه در هر ساعتی از شبانه‌روز آنها را می‌توان دید که از سطل‌های زباله آویزانند و با دقت تمام در حال جست‌وجوی شیشه، کارتن و پلاستیک‌های بی‌مصرف هستند.
چرخه فروش ضایعات
زباله جمع‌کن‌ها با دقت تمام کارتن‌ها را از شیشه‌ها و پلاستیک‌ها جدا می‌کنند. اگر داخل ظروف پلاستیکی و شیشه‌ای تکه‌های مانده غذا باشد آنها را با دست‌های کثیف، با دقت، خالی و تمیز می‌کنند و هر یک از آنها را در گونی‌های جداگانه‌ای می‌اندازند تا بتوانند راحت‌تر روی دوش خود بگذارند و در مسیر رسیدن به مراکز خرید ضایعات‌فروشی در خیابان خلازیر و میدان امام حسین، در تفکیک، به دردسر کمتری بیفتند. با اینکه زحمت اصلی جمع‌آوری زباله‌ها بر گردن زباله‌گردهاست، اما در چرخه خرید و فروش، آخرین کسانی هستند که سود اندکی عایدشان می‌شود. بعد از اینکه ضایعاتی‌ها این اجناس را خریداری کردند با سود اندکی به انبارهای ضایعات می‌فروشند. در این مرحله نیز انباردارانی که با کارخانه‌ها قرارداد دارند پس از امحای ضایعاتی مانند کاغذ باطله، آنها را به کارخانه‌داران با سود 200تا 300تومان به ازای هر کیلو می‌فروشند. درواقع سود اصلی این چرخه به جیب کارخانه‌داران می‌رود.
قیمت فروش ضایعات جمع‌آوری‌شده
ضایعات جمع‌آوری‌شده توسط زباله‌گردها به 2دسته فلزی و غیرفلزی دسته‌بندی می‌شود. ضایعات آهن و چدن، آلومینیم، مس و برنج، سرب، روی و استیل در دسته ضایعات فلزی و ضایعات پلاستیک و پلیمر، لاستیک، کاغذ و کارتن، شیشه، چوب و تخته در دسته ضایعات غیرفلزی در ضایعاتی‌ها خرید و فروش می‌شوند. بیشتر زباله‌گردها در حوزه جمع‌آوری ضایعات غیرفلزی فعال هستند، اما برخی از آنها نیز به جمع‌آوری ضایعات فلزی در مناطق خاص می‌پردازند تا سود بیشتری عایدشان شود. قیمت فروش ضایعات فلزی به ازای هر کیلو بین 1900تا 21هزار تومان است و سود خوبی برای فروشندگان دارد اما جمع‌آوری آن کار پر زحمت‌تری است. اما قیمت فروش ضایعات غیرفلزی به ازای هر کیلو معمولا از 260تومان تا 6هزار تومان بسته به نوع کالاست و زباله‌گردان هر قدر در طول شبانه‌روز بتوانند ضایعات بیشتری جمع‌آوری کنند می‌توانند پول بیشتری هم به‌دست آورند. ضایعاتی‌ها با سود 200تا 500تومان در هر کیلو، بارها را به انبارهای ضایعاتی می‌فروشند. انبارداران نیز با سود اندک بین 200تا 400تومان به کارخانه‌داران می‌فروشند. کارخانه‌ها معمولا در فرایند تولید، 80درصد از مواد بازیافتی و 20درصد از مواد نو استفاده می‌کنند و محصول تولیدی را به ازای هر کیلو 17تا 18هزار تومان در بازار به فروش می‌رسانند و سود اصلی این چرخه را به جیب می‌زنند.
جمع‌آوری 100کیلو زباله در روز
زباله‌گردها معمولا بین 80تا 100کیلو در طول شبانه‌روز زباله جمع‌آوری می‌کنند و کارتن‌های جمع‌آوری شده را کیلویی 1000تومان می‌فروشند. البته این روزها اگر تا کمر داخل سطل زباله هم خم شوند دیگر مانند گذشته چیز زیادی به قلابشان گیر نمی‌کند، چرا که مردم آگاه‌تر از قبل شده‌اند و خودشان اقدام به جمع‌آوری ضایعات تولید شده در منازل‌شان می‌کنند و وقتی به حدود 40 تا 50کیلو رسید مستقیما آن را به ضایعاتی‌ها می‌فروشند و کمتر مواد تجدیدپذیر را دور می‌ریزند، چون متوجه شده‌اند که می‌تواند برایشان منفعت اقتصادی به همراه داشته باشد. اما با تمام این تفاسیر سطل‌های زباله شدیدتر از همیشه زیر سایه زباله‌گردهاست؛ آدم‌هایی با قیافه‌های جدید، با پوست‌های تیره و سرهای اغلب تراشیده؛ چرا که قیمت پسماندهای خشک افزایش یافته. با اینکه برخی مردم به‌صورت مستقیم و آگاهانه اقدام به فروش ضایعات می‌کنند تا بازار زباله‌گردها را کساد کنند، اما در شهر بزرگی مانند تهران هنوز مشارکتی وسیع برای تفکیک زباله وجود ندارد و کوتاهی شهرداری در این زمینه همچنان بازار این قشر را داغ نگه داشته است. رایگان بودن زباله، بی‌تعارف موجب شده جمع‌آوری زباله از سطل‌های حاشیه خیابان‌ها سال‌ها کسب‌وکار عده‌ای شود؛ کسب‌وکاری که شهرداری می‌توانست فرمانش را به‌دست بگیرد، به سرانجامش برساند و از آن برای خودش منبع درآمد پایدار بسازد.
100 کیلو زباله
زباله‌گردها معمولا بین 80تا 100کیلو در طول شبانه‌روز زباله جمع‌آوری می‌کنند و کارتن‌های جمع‌آوری شده را کیلویی 1000تومان می‌فروشند
